W ostatnim czasie za niezwykle ważną uważa się umiejętność publicznego przemawiania. Niektórzy praktycznie od zawsze takową posiadają, bez mała rodzą się z nią. Przemawiania można się jednak nauczyć. Jedną z organizacji, służących pomocą w tej dziedzinie jest Toastmaster.
Czym jest Toastmaster?
Należy przede wszystkim zaznaczyć, że Toastmaster nie jest organizacją nastawioną na zysk. Podmiot ten, założony w roku 1924 przez Ralpha Smedleya, pozwala swoim uczestnikom na nabycie umiejętności z zakresu skutecznego przekonywania, publicznych przemów i prezentacji oraz skutecznego przywództwa.
Idea Toastmaster skupia wokół siebie osoby z różnych kręgów. Spotkamy tu oczywiście liderów społeczności, polityków, przedsiębiorców, ale równie często – studentów czy nauczycieli. Organizacja Toastmaster zrzesza obecnie około 350 tysięcy osób, działa w 142 krajach, na wszystkich kontynentach (oprócz Antarktydy).
Toastmaster posiada przy tym hierarchiczną strukturę, w skład której wchodzą kluby (około 16 tysięcy), okręgi, dystrykty i rejony. W Polsce organizacja ta działa od roku 1994, kiedy to powstał pierwszy klub w Warszawie; obecnie działa ich już u nas około 60. Należy przy tym zaznaczyć, że oprócz klubów, w których językiem dominującym jest polski, na terenie RP działają też kluby anglojęzyczne i niemieckojęzyczne.
Do rozwoju organizacji niewątpliwie przyczynia się jej długoletnia historia i oferowany przez nią, praktycznie kompletny system edukacji, sprawdzony w różnorakich warunkach społecznych i kulturowych. Strach przed publicznymi wystąpieniami przełamywany jest w warunkach przychylności otoczenia, zapewniającej spory komfort psychiczny.
Czym różni się Toastmaster od innych programów szkoleniowych?
Główną cechą, odróżniającą Toastmaster od podobnych programów i organizacji, jest podejście do nauki, oparta na praktykowaniu określonych nawyków. Uczestnik nie siedzi więc na szkoleniu, nie słucha wykładów – nauka polega na działaniu i realizacji konkretnych projektów szkoleniowych. Od pierwszych dni praktykowane jest przemawianie do zgromadzonej na sali publiczności. Równie ważna jest współpraca w grupie i nabieranie nawyków lidera – nie ma tu obowiązującej hierarchii, od zdolności przekonywania danego członka zależy realizacja przewidzianych działań.
Każde wystąpienie kończy się otrzymaniem konkretnej informacji zwrotnej – każda osoba, która przemówienia wysłuchała jest zobowiązana do udzielenia takowej. Dzięki temu uczestnik ma możliwość wyeliminowania błędów, których sam może nie dostrzegać, a które są widoczne dla innych. Możliwość otrzymania licznych informacji zwrotnych w znaczący sposób przyspiesza tempo nabywania wiedzy i doskonalenia umiejętności, pozytywnie wpływa też na motywację uczestnika.
Pozytywnie wyróżnia też Toastmaster ogólny koszt uczestnictwa. Kilkudniowe (niekiedy kilkunastodniowe) kursy i szkolenia z zakresu przemówień publicznych potrafią być naprawdę drogie. Tymczasem uczestnictwo w Toastmaster to koszt w wysokości 220 zł za okres półroczny – tyle wynosi składka członkowska. Jak widać – faktycznie nie jest to organizacja nastawiona na maksymalizację zysku.
Jak często odbywają się spotkania Toastmaster?
Inną, wyróżniającą Toastamster cechą jest częstotliwość spotkań. Odbywają się one praktycznie przez cały rok, w odstępach tygodniowych. Organizacja bazuje więc na systematyczności w zdobywaniu wiedzy i umiejętności, nie na intensywności nauki. Członek otrzymuje odpowiednią ilość czasu, by móc skutecznie i w sposób trwały zmienić swoje nawyki.
Częstym powtórkom towarzyszy mentoring: każdy członek otrzymuje opiekuna, wdrażającego go w kolejne zagadnienia i pomagającego w stworzeniu i wygłoszeniu pierwszej publicznej mowy. Mentor jest oczywiście osobą o dużym doświadczeniu w tej dziedzinie, dzięki czemu nowicjuszowi, pozostającemu pod jego opieką, łatwiej unika typowych błędów.
Jak wygląda nauka w klubach Toastmaster?
Jak wspomniano już wcześniej – stawia się przede wszystkim na aktywne formy nauczania oraz systematyczność, przy dużej przychylności ze strony otoczenia. Aktywność oznacza tu zarówno to, że sami się uczymy, jak i to, że nauczamy innych.
Etapy nauki Toastamster i nabywane umiejętności
Nauka w Toastmaster podzielona jest na etapy. Omówmy pokrótce każdy z nich.
Pierwszy, podstawowy etap rozwoju wiedzy i nawyków związanych z przemawianiem publicznym, nosi nazwę “Ścieżka kompetentnego mówcy”. Osoba, przystępująca do klubu, otrzymuje książkę instruktażową z opisem przemowy, różnorakimi wskazówkami oraz materiały, które pomogą w wykonaniu każdego z przewidzianych projektów.
Z każdą wygłoszoną mową uczestnik nabiera nowych kompetencji. Będą one rozbudowywane o kolejne w trakcie kolejnych wystąpień. Po zakończeniu wszystkich przewidzianych 10-ciu przemówień uczestnik może przystąpić do realizacji bardziej zaawansowanych projektów.
Pierwsza mowa publiczna to przedstawienie się członkom klubu i wstępna ocena umiejętności przemawiania nowego członka. Kolejne mowy kładą nacisk na organizację przemówienia (prowadzenie słuchaczy do jasno sprecyzowanego celu), oraz podział na wstęp, rozwiniecie oraz zakończenie mowy. W miarę rozwoju kompetencji uczestnik nabywa umiejętności doprowadzenia słuchaczy do określonego stanu (np. smutku lub rozbawienia) oraz wywołania określonego na wstępie efektu (co oznacza, że słuchacze, po zakończonej mowie, mają się zachować w przewidziany na wstępie sposób).
Kładzie się nacisk na odpowiednią strukturę przemówienia, ale również na język, dostosowany do słuchaczy. Mowa tu nie tylko o komunikacji werbalnej, ale również o “mowie ciała”. Mówca uczy się więc odpowiedniej postawy, gestykulacji oraz ekspresji twarzy.
Ważne jest również odpowiednie użycie głosu: jego natężenie, barwa, rytm mówienia i wykonywanie pauz w odpowiednich momentach. Odpowiednie modulowanie głosu podczas przemówienia pomaga bowiem skupiać uwagę odbiorców i podkreślać wartość zaprezentowanych treści.
Równie duży nacisk kładzie się na zbieranie odpowiednich materiałów, tak, aby przemówienie prezentowało przede wszystkim fakty, w najmniejszym natomiast stopniu opinie przemawiającego. Kładzie się duży nacisk na prezentację wizualne i sposoby ich powiązania z przemówieniem.
W dalszej części rozwoju umiejętności uczestnik uczy się przekonywania słuchaczy do swojego zdania, co opiera się z jednej strony na mocnych podstawach logicznych, z drugiej – na silnym przekazie emocjonalnym. Argumenty muszą być odpowiednio dostosowane do odbiorcy i przekazane zrozumiałym dla niego językiem.
W ostatnim etapie edukacji zadaniem przemawiającego jest odpowiednie odwołanie się do emocji i skłonienie słuchaczy do działania. Na tym etapie adept powinien umieć już wykorzystać wszelkie nabyte do tej pory kompetencje.
Toastmaster i ścieżka kompetentnego lidera
Doskonalenie umiejętności przywódczych jest drugim spośród aspektów, na których skupia się edukacja w Toastmaster. Uczestnik w trakcie omówionego wcześniej programu nabywa typowych umiejętności, niezbędnych do skutecznego przewodzenia grupom ludzkim: krytycznego myślenia, słuchania i dawania informacji zwrotnych, zarządzania czasem.
Nie bez znaczenia są też planowanie i wdrażanie rozwiązań, delegowanie zadań i organizowanie pracy podległego zespołu, skuteczne motywowanie, doradzanie i mentoring. Bardzo duży nacisk kładzie się również na budowanie zespołu, powiązane z rozwojem przywództwa.
Program edukacyjny Pathways
W roku 2010 Toastmasters rozpoczął aktualizację programu szkoleniowego, opisanego powyżej. Nowy, wzbogacony program nosi nazwę Pathways i został wdrożony w całej strukturze już od 2020 roku.
Uważa się, że jest to spora innowacja w dotychczasowym procesie edukacyjnym. Program daję szansę na zdobycie ponad 280 różnorakich umiejętności. Należy przy tym zaznaczyć, że są to kompetencje dostosowane do zmieniających się i rosnących oczekiwań globalnego rynku.
Przykładowo sporą część procesu dydaktycznego poświecono nowym formatom komunikacyjnym, takim jak – przykładowo – tworzenie blogów, podcastów czy transmisji video na żywo. Naukę w dużo większym stopniu wspiera współczesna technologia, spory nacisk położono również na dostosowanie programu do indywidualnych celów każdego uczestnika.
Jak przebiega spotkanie klubowe Toastmaster?
Spotkanie otwiera zazwyczaj prezes konkretnego Klubu Toastmasters. Następnie Toastmaster, pełniący funkcję gospodarza, określa przewodni motyw spotkania oraz przedstawia zespół osób, pełniących na nim określone funkcje. Ich zadaniem jest udzielenie zwrotnej informacji występującym publicznie osobom.
Stałymi elementami każdego spotkania są mowy przygotowane (wystąpienie osób, które poprosiły o czas na prezentacje swoich przemówień; realizują one swoje indywidualne projekty), ewaluacje (oceny) wygłoszonych mów – zwrotne informacje, skierowane do mówców, określające obszary wymagające doskonalenia oraz pozytywne elementy wygłoszonej mowy – oraz mowy improwizowane. Te ostatnie polegają na odpowiedzi członków klubu (oczywiście – tylko tych, którzy chcą spróbować swoich sił) na nieznane im wcześniej pytania. Jest to ćwiczenie, pozwalające doskonalić szybkie łączenie faktów, refleks oraz improwizację.
Funkcje członków klubu podczas spotkań
Jak wspomniano, oprócz osób doskonalących sztukę przemawiania, podczas spotkań można spotkać członków klubu, pełniących rozmaite funkcje. Wymieńmy je pokrótce.
Toastmaster Wieczoru to osoba kontrolująca całokształt spotkania, dbająca o jego przebieg zgodnie z planem, o zapowiadanie mówców. Wybiera on również temat przewodni wieczoru i przekazuje rozmaite informacje z nim związane. Pełniący taką funkcję musi wykazywać zdolności przywódcze, opanowanie oraz umiejętność współpracy z zespołem.
Główny oceniający ma za zadanie zebrać zespół osób funkcyjnych co najmniej dzień przed głównym spotkaniem. Jego zadaniem jest też podsumowanie całości spotkania oraz jego prowadzenia przez Toastmastera Wieczoru.
Gramatyk to osoba, która przede wszystkim czuwa nad poprawnością językową, wyłapuje wszelkiego rodzaju potknięcia (użycie określeń gwarowych lub potocznych), podpowiada również prawidłowe zwroty, które powinny być użyte.
Kontroler płynności to osoba, informująca przemawiającego (sygnałem dźwiękowym), że użyte zostały dźwięki namysłu („yyy” lub „eee”) lub że w wypowiedzi pojawiła się nieplanowana pauza. Przerywniki tego typu powodują zaburzenia odbioru przekazu, mówca powinien więc dążyć do ich eliminacji.
Chronometrażysta to osoba, której głównym zadaniem jest pilnowanie czasu i sygnalizacja mówcom i innym osobom funkcyjnym, że zbliża się moment zakończenia mowy. Zapewnia ona przebieg spotkania zgodnie z założoną agendą.
Prowadzący sesję pytań improwizowanych zastępuje toastmastera wieczoru podczas odpowiedzi improwizowanych.
Oceniający Mowę Ciała przygląda się gestom, postawom oraz mimice występujących na scenie i notuje zgodność (lub jej brak) komunikacji niewerbalnej z treścią przemowy.
Ewaluator (oceniający) jest osobą wyznaczoną do podsumowania przemówienia; jego podstawowym celem jest koncentracja na wypowiedzi oraz odniesienie się do celów projektu, realizowanego przez mówcę.